Anatomie van het nagelapparaat

De nagel en de omliggende structuren, samen het nagelapparaat genoemd, is een speciaal en verfijnd onderdeel van de huid. Nagels zijn evenals de haren ontstaan als een soort instulping van het epitheel (bovenste laag cellen van de huid) tijdens de embryonale ontwikkeling. Nagels worden doordat ze onderdeel zijn van de huid ook wel huidadnexen genoemd. Het is een van de hardste en stevigste structuren van het menselijk lichaam. De nagel biedt voornamelijk bescherming aan de vingers en tenen tegen invloeden van buitenaf zoals mechanische of chemische beschadigingen en zorgt voor bescherming van de teen en vingerkootjes. Daarnaast heeft de nagel ook een functie in de sociale omgang (qua vorm, kleur en lengte) en op cosmetisch gebied. Mensen willen graag mooie nagels hebben en mensen met slecht verzorgde nagels maken doorgaans een slechte indruk op anderen. De nagel draagt ook bij aan de fijne tastzin en fijne motoriek van de vingers om bijvoorbeeld kleine dingen vast te pakken. En wie jeuk heeft is blij als hij zijn nagels niet tekort heeft afgeknipt om even te krabben. Ook zijn nagels een overblijfsel van de evolutie als een soort natuurlijk wapen tegen vijanden. Kortom de nagel is eigenlijk onmisbaar en er moet goed voor gezorgd worden.

Klik hier voor het maken van een afspraak

Algemeen

De nagel groeit uit de nagelmatrix en rust op het ondergelegen nagelbed. Vinger nagels groeien vrij snel, ongeveer 3mm per maand terwijl de nagels van de tenen langzamer groeien, zo’n 0,5 tot 1mm per maand.

Dit betekent dat na een half jaar de vingernagel helemaal is vervangen, maar voor een teennagel duurt dit soms wel bijna anderhalf jaar. Het kan dus enige tijd duren voordat er iets “uit de nagel is gegroeid”. Dit verschilt van persoon tot persoon. Naarmate mensen ouder worden groeien de nagels ook minder snel. De dikte van de nagels is op de vingers en tenen, maar ook bij mannen en vrouwen verschillend. De gemiddelde dikte van vingernagels is bij vrouwen 0,5mm en bij mannen 0,6mm. De teennagels hebben een gemiddelde dikte van 1,38 mm bij vrouwen en 1,65mm bij mannen.

Onderdelen

Het nagelapparaat bestaat uit een aantal verschillende specifieke onderdelen met elk hun eigen structuur en functie. Ik zal ze hieronder een voor een benoemen.

Het is van belang van een goede nagelverzorging te weten wat de verschillende onderdelen zijn en wat de gevolgen kunnen zijn als deze beschadigd zijn.

Nagelmatrix

De nagelmatrix wordt soms ook de nagelwortel genoemd. Dit deel van de nagel ligt onder de huid en is het begin van de nagel, maar dus niet zichtbaar.

Het is enkele millimeters lang. In de nagelmatrix wordt de nagelplaat gemaakt en groeit deze uit. Wanneer de nagelmatrix beschadigt door een trauma kan de vorm van de nagel (blijvend) veranderen. Ook bij bepaalde ziektes kan er een aantasting van de nagelmatrix zijn, zodat er bepaalde afwijkingen in de nagel zichtbaar zijn. Een van de bekendste ziektes is psoriasis waarbij putjes in de nagels (putjesnagels) kunnen worden gezien Deze putjes ontstaan door onevenredige groei vanuit de nagelmatrix.

Nagelplaat

De nagelplaat is eigenlijk het deel wat altijd de nagel wordt genoemd. De nagel plaat bestaat uit lagen van “dode” cellen, ook onychocyten genoemd, die bijna alleen keratine bevatten.

Dit is een heel stevig eiwit en geeft de nagel zijn harde structuur. Het is doorzichtig en de roze kleur van de nagel komt door het doorschemeren van de bloedvaatjes die onder het nagelbed liggen. De nagelplaat is eigenlijk opgebouwd uit 3 lagen. De buitenste laag (dorsale nagelplaat) moet de belangrijkste bescherming bieden tegen invloeden van buiten af. Dan is er nog een tussen laag en dan de onderste laag (ventrale nagelplaat). Deze onderste laag heeft groeven over de lengte om zo beter aan het nagelbed vast te zitten. Het begin van de nagelplaat is niet zichtbaar want dit zit onder de proximale nagelwal. Als je goed kijkt zie je net voor het einde van de nagel een wat witkleurige band lopen. Dit wordt het de onychocorneale band genoemd. Hier zit de nagelplaat extra stevig op het nagelbed en heeft daardoor een belangrijke beschermende functie tegen stoffen van buitenaf. Wanneer deze verbinding verzwakt en de nagelplaat los raakt van het nagelbed van onycholyse.

Lunula

Het begin van de nagel is vaak lichter van kleur en heeft de vorm van een halve maan. Dit wordt ook de lunula genoemd.

Dit deel van de nagel is bleker omdat de onderliggende bindweefsellaag van het nagelbed hier losser is en het is de grens waar de nagelmatrix eindigt. Door deze minder sterke verbinding met de nagelplaat is de lunula ook gevoeliger voor infectie met bacteriën of schimmels beschadigingen.

Nagelwal

De nagelwal heeft 3 zijden. Twee elk aan de zijkant van de nagel (laterale nagelwal) en een aan het begin van de nagel (proximale nagelwal). De proximale nagelwal is een huidplooi waarbij eigenlijk de normale huid van de vinger naar binnenplooit en verder gaat in de nagelmatrix en vast zit aan de nagelplaat.

Deze huidplooien hebben ook de naam perionychium of paronychium. Een wel bekende ontsteking van deze huidplooi wordt dan ook paronychia genoemd. Ook is de laterale nagelwal de plek waar nagels kunnen ingroeien in de huid, wat voornamelijk gezien wordt bij de grote teen (unguis incarnatus). Ook een bekend fenomeen is wanneer deze huid is beschadigd en ingescheurd. Dit probleem staat bekend als dwangnagel, stroopnagel, nijnagel en nijdnagel.

Nagelriem/ Eponychium/ Cuticula

Het verhoornde laagje huid wat op de nagelwal zit, wordt het eponychium of cuticula genoemd. In het Nederlands de nagelriem. Het hele dunne vliesje wat soms zichtbaar is over de lunula wordt ook wel de echte cuticula genoemd.

Het is een beschermend speciaal huidlaagje dat voorkomt dat de nagelriem loslaat van de nagelplaat en voorkomt het binnendringen van ziektekiemen en vuil. Bij droge handen is dit vaak beschadigd en kunnen er kleine kloofjes ontstaan waardoor er weer een grotere kans is op een ontsteking.

Nagelbed

Het nagelbed is eigenlijk een dunne huidlaag van enkele cel lagen dik onder de nagelplaat en bestaat voornamelijk uit bindweefsel. Aan het einde gaat het nagelbed over in het hyponychium.

Onder het nagelbed liggen heel veel bloedvaatjes, die vaak in lengte richting liggen. Soms is er een klein rood streepje te zien in de nagel en dat komt dan door deze vaatjes. Ook kan bij een trauma, zoals vinger tussen de deur er een grote bloeduitstorting van deze vaatjes ontstaan. Dit heet dan een subunguaal hematoom en kan erg pijnlijk zijn en deze bloeduitstorting moet dan ook worden ontlast door het maken van een gaatje door de nagel heen, zodat het bloed weg kan.

Hyponychium

Het hyponychium is eigenlijk een extra verhoornde huidlaag tussen de normale huid van de vingertop en de nagelplaat. Het loopt door in het nagelbed en zorgt voor een waterdichte barrière onder de nagel.

Als nagels te kort worden afgeknipt is deze barrière verstoord en is er een grotere kans op ontstekingen en beschadigingen.